Jaszczurka żyworodna

łac: Lacerta vivipara
ang: Viviparous (Common) lizard

Występowanie:
Gatunek o dużym zasięgu występowania, zamieszkuje praktycznie całą Europę z wyjątkiem Półwyspu Pirenejskiego i Apenińskiego, północną Azję. Obejmuje cały Półwysep Skandynawski aż do Przylądka Północnego. W Polsce występuje na terenie całego kraju, ale nie tak pospolicie jak jaszczurka zwinka. Preferuje tereny górskie ale występuje także na nizinach, w Tatrach osiąga 1700m n.p.m. Spotykana na wysokościach dochodzących nawet do 2400-2900m n.p.m.

Morfologia:
Jaszczurka żyworodna, nazywana także żyworódką, jest niewielkim, drobnym gadem, nie przekraczającym 16 cm długości ciała. W odróżnieniu od jaszczurki zwinki, ma delikatną budowę, słabo oddzieloną i małą głowę, której powierzchnia pokryta jest tarczkami. Ogon gruby, w przednim odcinku jest wręcz nieproporcjonalny do reszty ciała i kruchy – w sytuacjach zagrożenia jaszczurka może go odrzucić, z czasem się częściowo regeneruje jednak rzadko dochodzi do pierwotnej długości Nogi krótkie o długich palcach zakończonych pazurami. Ciało pokryte jest drobnymi łuskami. Ubarwienie strony grzbietowej jest w różnych odcieniach brązu: jasnobrązowe, ciemnobrązowe, brunatne, brązowo-czarne, jednak sam grzbiet jest nieco jaśniejszy od reszty ciała, wzdłuż niego biegnie ciemna plamistość tworząca linię kręgową. Na powierzchniach bocznych tułowia i powierzchni grzbietowej występują przeważnie okrągłe ciemne oraz mniejsze białawe plamy, tworzące pasy i wstęgi. Na granicy grzbietu i powierzchni bocznych występują białe przerywane lub ciągłe, wąskie linie. Strona brzuszna jest jasna, perłowa bezplamista u samic i ciemno-nakrapiana u samców – jest to cecha dymorficzna. Na powierzchni ogonowej występuje taka sama plamistość jak na grzbiecie. Dymorfizm płciowy najłatwiej zauważalny w okresie godowym u samców, które przybierają jaskrawoczerwoną, czerwono-pomarańczową barwę brzucha. Samiec, w odróżnieniu od samicy ma także mniej masywną budowę.

Środowisko życia i zimowanie:
Występuje na bardzo różnorodnych terenach i warunkach klimatycznych, dlatego trudno jest określić jeden, preferowany typ siedliska. Występując na nizinach preferuje miejsca wilgotne np. podmokłe łąki, torfowiska, w pobliżu zbiorników wodnych. W odróżnieniu od zwinki, żyworódka dobrze pływa, wiec w razie zagrożenia ucieka do wody. W górach zasiedla tereny suchsze, trawiaste, mogą być to także wrzosowiska. Zamieszkuje również wydmy nadmorskie. Jaszczurka żyworodna jest gadem o aktywności dziennej, unika nasłonecznienia na nizinach, w górach chętnie wygrzewa się w promieniach słońca. Jako kryjówki wykorzystuje nory gryzoni, rozmaite zakamarki i szczeliny ziemne lub skalne, powalone drzewa. W sen zimowy zapadają jesienią, na przełomie września i października. Zimuje na lądzie. Ze snu budzi się w marcu lub w kwietniu.

Rozmnażanie:
Największa intensywność godów przypada na okres od maja i trwają do czerwca. Gody, walki samców o samice i kopulacja odbywają się podczas słonecznej pogody, za dnia. Zapłodnienie jest wewnętrzne. Jest gatunkiem jajożyworodnym (rozwój jaj odbywa się w organizmie samicy i trwa około trzech miesięcy), rodzenie młodych (8 lub max. 16 sztuk) uzależnione jest od warunków atmosferycznych i klimatycznych w jakich żyje. Zależnie od miejsca odbywa się to od końca lipca do początku września. Młode osiągają 3-4cm długości ciała.

Zagrożenia:
Głównym zagrożeniem jest zanikanie naturalnych siedlisk życia. Związane jest to przede wszystkim z urbanizacją terenów, rozwojem turystyki górskiej, osuszaniem terenów, nieprawidłowo prowadzonymi procesami melioracji. Innym typem zagrożenia są naturalni drapieżnicy: ptaki i ssaki drapieżne, inne gady, odżywiające się młodymi jaszczurkami, oraz ogólne stosowanie herbicydów, środków ochrony roślin i środków owadobójczych, w skutek czego zmniejsza się ilość bezkręgowców, którymi się odżywia. Środki chemiczne są również bardzo niebezpieczne dla samej jaszczurki.

Ochrona:
Zaleca się obejmowanie ochroną miejsc występowania jaszczurki, oraz miejsc, gdzie odbywa gody. Zachowywanie różnorodności terenu, dbanie o środowisko naturalne. Bardzo korzystne jest także podejmowanie akcji naukowo – informacyjnych oraz monitorowanie liczebności i zachowania lokalnych populacji. W Polsce jaszczurka żyworodna podlega ścisłej ochronie gatunkowej.