Traszka grzebieniasta

łac: Triturus cristatus
ang: Warty (Crested) newt

Występowanie:
Traszka grzebieniasta jest gatunkiem ściśle nizinnym, nie przekraczającym 700m. n.p.m. Charakteryzuje się największym zasięgiem geograficznym spośród europejskich gatunków traszek. Zasiedla dużą część Europy, z wyjątkiem Półwyspu Pirenejskiego oraz południowej Francji. Granicę jej występowania stanowi Anglia oraz południowa Szwecja od północy, Francja na zachodzie, wschodnią granicę stanowi Ural. Południowa granica sięga do linii Alp i okolice basenu Morza Czarnego. W Polsce występuje rasa geograficzna (odmiana): Triturus cristatus cristatus (Laurenti 1768).

Morfologia:
Największy gatunek traszki występujący w Polsce, jej wielkość waha się w granicach 15-17cm. Ciało masywne, walcowate o zaokrąglonym pysku. Skóra jest chropowata i ziarnista, pokryta w części grzbietowej i grzbietowo-bocznej licznymi, małymi brodawkami. Skóra powierzchni brzusznej jest gładka. Ogon bocznie spłaszczony, jest krótszy lub maksymalnie równy długości reszty ciała. Długie palce kończyn z żółto-czarnymi pierścieniami, jest to charakterystyczna cecha gatunkowa. Samica jest większa od samca, ma bardziej masywną i wysmukłą budowę. Ubarwienie zarówno młodych jak i dojrzałych traszek od strony grzbietowej i bocznej jest ciemne: czarne, oliwkowo-brązowe, brązowe, popielate z czarnymi plamami. Charakterystyczną cechą gatunkową jest barwa szczytów bocznych brodawek skórnych – są biało nakrapiane. Spód ciała aż do podgardla jest pomarańczowy, siarkowożółty pokryty naciekającymi od strony grzbietowej czarnymi plamami. Podgardle jednolitej barwy, biało nakrapiane. Charakter plamistości (kształt, rozmieszczenie i ilość) jest związany ze stopniem dojrzałości płciowej osobnika. Dymorfizm płciowy najłatwiej zaobserwować w okresie godowym. Szata godowa występuje tylko u samców – rozwija się szeroki fałd skórny, biegnący od karku do ogona, z przerwą u jego nasady. Fałd skórny jest wyraźnie, rozmaicie powcinany i tworzy charakterystyczny grzebień. Wysokość grzebienia jest zależna od nastroju godowego samca. Po obu stronach końcowej części ogona występują także, szerokie, jasnobłękitne, srebrzysto mieniące się pasy.

Środowisko życia i zimowanie:
Traszka grzebieniasta jest gatunkiem ziemno-wodnym. W odróżnieniu od innych traszek najdłużej przebywa w wodzie w okresie największej aktywności. Na lądzie występuje w wilgotnych lasach liściastych o bogatym podszyciu, śródleśnych polanach lub polanach znajdujących się w pobliżu lasu, na torfowiskach, w parkach o dużym stopniu zacienienia i wysokiej wilgotności. Zamieszkuje tereny łatwo zatrzymujące wodę deszczową, o wilgotnym lub wręcz podmokłym podłożu. Częstym sąsiedztwem są różnego rodzaju muliste zbiorniki wodne, doły torfowe, rowy melioracyjne obficie porośnięte roślinami, tereny zalewowe. Chętnie zamieszkuje również kałuże z czystą wodą. Unika wód zanieczyszczonych oraz o szybkim nurcie. Jest gatunkiem wykazującym głównie aktywność nocną, lecz możemy ją spotkać w okresie długotrwałych deszczów. W ciągu dnia prowadzi skryty tryb życia, ukrywa się w spróchniałych pniach drzew, w różnorakich ziemnych zakamarkach, pod kamieniami, często wykorzystuje również nory kretów lub gryzoni. W sen zimowy zapada pod koniec października wykorzystując nory ziemne, korzenie drzew, grube warstwy mchów, dno zbiorników wodnych oraz piwnice gospodarstw wiejskich. Traszka grzebieniasta zimuje grupowo – po kilka, kilkanaście osobników, często współtowarzyszy jej Traszka zwyczajna. Ze snu budzi się na wiosnę, przeważnie na przełomie marca i kwietnia, w zależności od warunków atmosferycznych.

Rozmnażanie:
Tuż po przebudzeniu się ze snu zimowego, traszki odbywają wędrówkę w poszukiwaniu zbiornika wodnego w celu rozrodu, tzw. „wędrówka godowa”. Największa intensywność godów przypada na pierwsze dni kwietnia do maja, ale przy sprzyjających warunkach atmosferycznych obserwowane są już w marcu. Gody odbywają się w wodzie nocą, wyłącznie w wodach stojących i niezanieczyszczonych odpadami komunalnymi. Toki samca – tańce godowe, trącanie samicy pyskiem, rozsiewanie swoich cząsteczek zapachowych zwabiających samice, rywalizowanie o partnerki - kończą się zapłodnieniem wewnętrznym samicy, lecz to samica sama umieszcza w kloace (wydalony wcześniej) spermatofor samca. Następnie samica pojedynczo składa jaja, które przykleja i zawija w liście roślin wodnych, tak aby nie zostały odnalezione przez drapieżnika. Po kilku tygodniach rozwijają się z nich larwy, po 3-4 miesiącach larwy przeobrażają się i młode traszki opuszczają zbiornik wodny zaczynając swą wędrówkę po lądzie.

Zagrożenia:
Głównym zagrożeniem jest zanikanie siedlisk do rozrodu - zbiorników wodnych, podmokłych i wilgotnych terenów, związane jest to z osuszaniem terenu oraz nieprawidłowo prowadzonymi procesami melioracji terenu. Innymi zagrożeniami są: wypłycanie się zbiorników wodnych, pogarszanie się jakości wód, zanieczyszczanie zbiorników wodnych środkami ochrony roślin i herbicydami, odławianie traszek prowadzone przez człowieka w celach handlowych, introdukowanie przez człowieka gatunków ryb drapieżnych w naturalnych siedliskach traszek, wylesianie, zaorywanie małych zbiorników wodnych znajdujących się na ugorach i odłogach. W czasie wędrówek traszki giną również na drogach szybkiego ruchu.

Ochrona:
Zaleca się tworzenie zbiorników wodnych oraz obejmowanie ochroną samych siedlisk rozrodu tego gatunku (gatunek powoli zasiedla nowe zbiorniki). Ochrona objąć powinna również siedliska lądowe. Pozytywnie na ochronę traszek wpływa ochrona bobra i miejsc jego występowania- tworzenie przez niego tam powoduje lokalne zalewanie terenów i tworzenie sadzawek. Wprowadzenie programu jej reintrodukcji. Poprawienie gospodarki melioracyjnej, korzystne jest także tworzenie korytarzy ekologicznych – pozwalających na kontaktowanie się osobników różnych populacji. Właściwa edukacja i doinformowanie społeczeństwa. Właściwa ochrona czystości lasów i środowiska naturalnego. Monitorowanie dynamiki populacji. W Polsce podlega ochronie ścisłej. Dla Traszki grzebieniastej realizowane są projekty ochrony: Projekt Czynnej Ochrony Płazów, Projekt Ochrony Górskich Terenów Podmokłych, Rytro – gmina przyjazna przyrodzie i Plan POPRAD 21. Na świecie Traszkę grzebieniastą chronią m.in. Estonia, Dania, Wielka Brytania, Finlandia.